ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΓΙΑ ΜΙΑ
ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΗ
«Θέλουμε ν’ αλλάξουμε αυτήν την κοινωνία όπου η ανθρωποκτονία, π.χ. στο εργοστάσιο ή στην εργασία
γενικότερα είναι νομιμοποιημένη. Λέγεται ότι ο ψυχικά πάσχων είναι επικίνδυνος και μπορεί να σκοτώσει.
Αλλά όταν ο εργοδότης τοποθετεί σκαλωσιές απροστάτευτες και ο εργάτης πέφτει και πεθαίνει ποιος από
τους δύο είναι πιο επικίνδυνος; Πρέπει να εναντιωθούμε σε αυτήν την κοινωνία που καταστρέφει το άτομο και σκοτώνει αυτόν που δεν έχει μέσα να αμυνθεί.»
Απόσπασμα από το βιβλίο του Franco Basaglia, Εναλλακτική Ψυχιατρική
Ο ψυχικά ασθενής είναι ένας άνθρωπος, ο οποίος δεν χωράει στην κανονικότητα της κυρίαρχης κουλτούρας. Όπως παλιά έτσι και σήμερα αποτελεί «πρόβλημα» για τον κοινωνικό ιστό και συχνά συνιστά ένα πλήρως περιθωριοποιημένο υποκείμενο. Κοινωνικά αντιμετωπίζεται ως «τρελός» χάνοντας κάθε ποιοτικό του χαρακτηριστικό, καθώς το σύμπτωμα έρχεται να ορίσει την ολότητα και την αξιοπιστία του. Διαχρονικά η έννοια της «τρέλας» έχει χρησιμοποιηθεί για να προσδιορίσει όχι μόνο κλινικές καταστάσεις, αλλά και εν γένει αποκλίνουσες συμπεριφορές. Στον καπιταλισμό, όπου το κέρδος είναι ο μοναδικός σκοπός, τα άτομα αυτά θεωρούνται μη παραγωγικά χαλώντας την «εύρυθμη» λειτουργία της κοινωνικής ευταξίας του συστήματος. Αντιμετωπίζοντάς τους ως περιττούς αυτής της κοινωνίας, η απομόνωση και ο εγκλεισμός σε κέντρα κράτησης φαντάζει για το κράτος και την κυρίαρχη ψυχιατρική ως καλύτερη λύση. Ιστορικά, έχουν υπάρξει πολλά παραδείγματα ανθρώπων που υπήρξαν θύματα εγκλεισμού από το οικογενειακό τους περιβάλλον, με το φόβο στοχοποίησης από το κοινωνικό σύνολο. Κρυμμένες και αλυσοδεμένοι σε αποθήκες σπιτιών και αμπάρια πλοίων (τα πλοία των «τρελών») καταδικασμένοι σε αργό θάνατο. Σε άλλες περιπτώσεις την ευθύνη αναλάμβανε η θρησκευτική κοινότητα ακολουθώντας εξίσου βίαιες πρακτικές (εγκλεισμοί σε μοναστήρια, εξορκισμοί, τρυπανισμοί κ.α.). Γνωστό είναι, άλλωστε, το κυνήγι «μαγισσών» που ξεκίνησε από το Μεσαίωνα και εντάθηκε με τη θρησκευτική μεταρρύθμιση, λιντσάροντας και θανατώνοντας οποιοδήποτε θεωρούνταν απειλητικό για τα συμφέροντα του συστήματος. Αργότερα, τα ινία ανέλαβε η επιστήμη της γενικής ψυχιατρικής με διάφορες κατασταλτικές μεθόδους. Ορισμένες από αυτές ήταν η χρήση ψυχοτρόπων ουσιών π.χ. η χορήγηση ινσουλίνης με σκοπό το υπογλυκαιμικό κώμα, που στη συνέχεια αντικαταστάθηκε από την καμφορά προκαλώντας σπασμούς κ.α. Έπειτα, εισάχθηκαν «εργαλεία» καταστολής όπως το ηλεκτροσόκ και η λοβοτομή. Σκοπός των παραπάνω ήταν η πλήρης καταστολή του ασθενή, που λόγω μη αναστρέψιμων εγκεφαλικών βλαβών, ο ίδιος έχανε κάθε χαρακτηριστικό της ατομικότητάς του και αποτελούσε πλέον ένα άκριτο και συμμορφωμένο όν. Για χρόνια, αυτά τα κατασταλτικά μέσα χρησιμοποιήθηκαν για την υποτιθέμενη θεραπεία αυτών των ατόμων για να φτάσουμε σήμερα στα ψυχοφάρμακα. Όσον αναφορά τα τελευταία, πέρα από τις εθιστικές ιδιότητές τους, πρόκεινται για ουσίες που συχνά η χορήγησή τους στοχεύει αποκλειστικά στην καταστολή του ατόμου. Σε πολλές περιπτώσεις αυτό γίνεται ξεκάθαρο από την αλόγιστη συνταγογράφισή τους, τις μαζικές δοσολογίες, καθώς και τη χρήση τους ως πανάκεια χωρίς κανένα άλλο τρόπο αντιμετώπισης και φροντίδας. Η μαζικοποίηση και η μη εξατομικευμένη προσέγγιση είναι χαρακτηριστικό που αφορά και τις διαγνώσεις, που με τη σειρά τους “τοποθετούν” τα υποκείμενα σε καλούπια νόσου, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη το υπόβαθρό τους. Δεν είναι τυχαίο ότι η φαρμακοβιομηχανία αποτελεί έναν από τους πιο ισχυρούς οικονομικούς κλάδους της κερδοφορίας και χρηματοδοτεί το 90% των ιατρικών εργαστηρίων. Είναι αποκαλυπτικό ότι όσο το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών (DSM) αυξάνει σε όγκο νέων ασθενειών, τόσο αυξάνονται τα έσοδα των φαρμακευτικών εταιριών.
ΕΙΤΕ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΙΤΕ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΤΑ ΨΥΧΙΑΤΡΕΙΑ
ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΝ ΚΕΛΙΑ…
Οι νοσηλείες σε ένα ψυχιατρικό ίδρυμα στο μεγαλύτερο ποσοστό τους γίνονται ακούσια, όπου με απόφαση εισαγγελέα το άτομο οδηγείται από την αστυνομία στο εφημερεύων ψυχιατρείο, χωρίς τη συγκατάθεσή του, όπου εκεί καθορίζεται το διάστημα κράτησής του. Καμία εντύπωση δεν μας προκαλεί η συνεργασία τους, που με κατασταλτικές πρακτικές, επανατραυματίζουν το άτομο και το απομονώνουν για λόγους δήθεν ασφάλειάς του. Μετά τη βίαιη διαδικασία εισαγωγής του, το υποκείμενο στερείται κάθε είδους ελευθερίας και γίνεται υποχείριο του ιδρυματικού προσωπικού. Η αντίδρασή του σε αυτό, πολλές φορές, μεταφράζεται ως ξέσπασμα ή «επεισόδιο» το οποίο κατευνάζεται με τη χορήγηση ηρεμιστικών. Σε ένα ψυχιατρείο ο έγκλειστος αρκετά συχνά βιώνει την πρακτική της καθήλωσης, όπου το άτομο δένεται με ιμάντες και όχι μόνο, με στόχο τον πλήρη έλεγχο του. Δεν ξεχνάμε άλλωστε την περίπτωση των τριών μονίμως καθηλωμένων ασθενών που δολοφονήθηκαν το 2015 κατά τη διάρκεια πυρκαγιάς στο Δαφνί, ενώ οι βασικοί υπεύθυνοι, κράτος και διοίκηση, αθωώθηκαν πανηγυρικά. Ακόμη οι έννοιες της ιδιωτικότητας και της προσωπικής υγιεινής φαίνεται να εκλείπουν στους προαναφερόμενους χώρους όπου οι νοσηλευόμενες αντιμετωπίζονται ως απόβλητα χωρίς κανέναν έλεγχο της ύπαρξής τους. Συμπληρωματικά με τα παραπάνω, η πρόσβαση επικοινωνίας μέσω τηλεφώνου ή επισκεπτηρίων είναι μηδαμινή, γεγονός που έχει οξυνθεί με την πρόφαση του κορονοϊού. Σε αυτή τη δυστροπία έρχονται να προστεθούν τα «μπλε» κελιά στο Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού, όπου με πρόσχημα την αποφυγή αυτοτραυματισμού ή βλάβης σε άλλους, τα άτομα τοποθετούνται σε αυτά
για αρκετές μέρες απογυμνωμένα και με φαρμακοκαταστολή. Η υποτιθέμενη προσπάθεια της εξουσίας για αποασυλοποίηση και μεταφορά των ψυχικά πασχόντων σε δομές του κοινωνικού ιστού στα πλαίσια της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης – το γνωστό πρόγραμμα Ψυχαργώς – όχι μόνο έχει αποτύχει, αλλά έχει κάνει έκδηλο πως στόχος της είναι η ερήμωση των δημοσίων δομών, η ανάθεση σε ΜΚΟ και ιδιώτες, η νομιμοποίηση της καθήλωσης, των λευκών κελιών, της νάρκωσης και της οικονομικής και κοινωνικής εξαθλίωσης των ασθενών. Η κρατική «θεραπεία» είναι η κατασκευή, η ταξινόμηση, ο έλεγχος, η καταστολή και η επιστροφή στα κολαστήρια/αποθήκες ανθρώπων (π.χ. η τελευταία προσπάθεια της βίαιης μεταφοράς ασθενών στη Λέρο, όπου μετά από αντιδράσεις πάγωσε προσωρινά). Παρόμοιες συνθήκες μεταχείρισης έχουν βιώσει άτομα που έχουν διαμείνει σε γηροκομεία και κέντρα ΑμεΑ. Διάφορες καταγγελίες έχουν υπάρξει ανά τα χρόνια που μιλούν για υποσιτισμένα, κακοποιημένα και σε πλήρη καταστολή άτομα. Γνωστά παραδείγματα τέτοιων χώρων είναι το Γηροκομείο Χανίων και το Κέντρο ΑμεΑ Λεχαινών, που με τη σειρά τους έχουν υπάρξει κέντρα βασανιστηρίων. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά το πρώτο, άνθρωποι είχαν υποστεί λεκτική και σωματική βία, υποχρεωτική σίτιση, κατασταλτικές ψυχιατρικές πρακτικές, ενώ όσον αφορά το κέντρο στα Λεχαινά παιδιά ζούσαν μέσα σε κλουβιά, γυμνά, δεμένα με ιμάντες.
…ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΥΓΕΙΑ ΧΩΡΙΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Διαχρονικά ο καπιταλισμός αποτελεί κυρίαρχο νοσογόνο παράγοντα τόσο στη γενική όσο και στην ψυχική υγεία. Η ασθένεια προσδιορίζεται ως ατομική ευθύνη και ο ασθενής είναι αντικείμενο μελέτης και στατιστικό νούμερο. Η ψυχική νόσος, όπως κάθε νόσος αποκαλύπτει ένα ισχυρό ταξικό πρόσημο ότι η ζωή είναι για τους ισχυρούς και για τους αδυνάτους η εξόντωση. Η πορεία του κοινωνικού κινήματος για την ψυχική υγεία μέσα στα χρόνια δεν αποτέλεσε ανάχωμα ενάντια στην κυριαρχία. Σε αντίθεση αυτής της συναίνεσης είναι η ύπαρξη των ριζοσπαστικών εγχειρημάτων στον χώρο, τα οποία ήταν άμεσα συνδεδεμένα με τα κινήματα της κοινωνικής και πολιτικής αμφισβήτησης (π.χ. αντιψυχιατρική στη δεκαετία του ’60, ο Μάης του ’68, η Εναλλακτική Ψυχιατρική του Franco Basaglia και η Δημοκρατική Αντιψυχιατρική του ’70 στην Ιταλία). Στον Ελλαδικό χώρο εμφανίζεται, με αφορμή το κολαστήριο της Λέρου (δεκαετία του ’80), όπου επεκτάθηκε στη Θεσσαλονίκη, στα Χανιά, στο Δρομοκαΐτειο και στο Δαφνί. Από την πλευρά τους τα κόμματα, τα συνδικάτα και οι κοινωνικοί φορείς λειτουργούν αποσπασματικά, καταγγελτικά, συντεχνιακά και αποστασιοποιημένα από την ανάδειξη της πραγματικότητας. Μοναδική ελπιδοφόρα εξαίρεση αποτελεί η Συσπείρωση και μετέπειτα η Πρωτοβουλία για ένα πολύμορφο κίνημα στην Ψυχική Υγεία, που με τον πολιτικό λόγο και τις αποτελεσματικές δράσεις τους ανέδειξαν την αναγκαιότητα της συνέχισης και ανάπτυξης ενός αδιαμεσολάβητου και απελευθερωτικού κινήματος. Ο αγώνας ενάντια στην κυρίαρχη ψυχιατρική αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του συνολικότερου αγώνα για την απελευθέρωσή μας. Στα πλαίσια της γενικότερης εντεινόμενης επίθεσης που δεχόμαστε, σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας, το πεδίο της ψυχικής υγείας δέχεται μία από τις πιο βίαιες επιθέσεις, με σκοπό την διάλυση των δημόσιων υπηρεσιών υγείας και την εμπορευματοποίησή τους. Όσο ο κόσμος του αγώνα δεν συνδέει τις αντιστάσεις του ταξικά και κοινωνικά με τις αόρατες και τους περιττούς αυτής της κοινωνίας τόσο οι ορατοί και οι παραγωγικές συναινούμε στην αναπαραγωγή της κατασταλτικής ψυχιατρικής. Χτίζουμε κοινότητες αγώνα, αλληλεγγύης, αλληλοβοήθειας, αντίστασης και αυτοοργάνωσης όπου συλλογικά εναντιωνόμαστε στην κυριαρχία. Εστίες αγώνα μαζί με τις ψυχικά πάσχουσες μέσα και έξω από τα ψυχιατρεία, με το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον τους, με τους αγωνιζόμενους εργαζόμενους στην ψυχική υγεία, τις φυλακισμένες, τους μετανάστες μέσα και έξω από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τις εκμεταλλευόμενες στα εργασιακά κάτεργα και τους καταπιεσμένους από τον κοινωνικό ρατσισμό και εκφασισμό. Τις τελευταίες δεκαετίες το σύστημα λειτουργεί πάνω σε μια διαρκή συνθήκη κρίσης η οποία λαμβάνει τον χαρακτήρα διαδοχικών και αλληλοτροφροδοτούμενων κρίσεων οικονομικών, περιβαλλοντικών ή υγειονομικών όπως με την covid-19. Το ξεπέρασμα τους υλοποιείται με τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Η ανάκαμψη τους σημαίνει μεγαλύτερη εκμετάλλευση και καταπίεση, περικοπή μισθών, συντάξεων, επισφάλεια, ακρίβεια, διάλυση της υγείας, κοινωνικός έλεγχος και καταστολή στον αόρατο εχθρό.
Απέναντι στην επίθεση της εξουσίας αντιστεκόμαστε η μία δίπλα στον άλλον ενάντια σε κάθε
επίπλαστο διαχωρισμό εθνικό/φυλετικό/θρησκευτικό/έμφυλο. Ο δικός μας πόλεμος είναι
κοινωνικός-ταξικός και είναι αυτός που θα καταφέρει να καταστρέψει το κρατικόκαπιταλιστικό-
πατριαρχικό σύστημα που μας εξουσιάζει.
«Από τη στιγμή που ένας έγκλειστος ή πρώην έγκλειστος, δεν έχει ρούχα, δεν έχει σπίτι, δεν έχει
εισόδημα, μιλάει για το πρόβλημα όλων: για το πρόβλημα των ρούχων, του σπιτιού, του εισοδήματος, που
κανένας δεν έχει. Τότε, αυτή η πέτρα που πετάχτηκε για να καταγγείλει τις ελλείψεις στη συνθήκη του
ιδρύματος, στην πραγματικότητα αποκαλύπτει τα κακώς κείμενα ολόκληρης της κοινωνίας».
Franco Basaglia
*Η προσπάθεια εναλλαγής των φύλων γίνεται ενάντια στον έμφυλο διαχωρισμό
Ανοιχτή Λαϊκή Συνέλευση Περιστερίου
sineleusiperisteri.espivblogs.net
Leave a Reply